کد مطلب:18846 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

روحيه و اخلاق ايرانيان مقارن با ظهور اسلام چگونه بوده است؟

ايرانيان از نظر اخلاق طبيعي، يعني اخلاق وراثي و اقليمي مقام شايستهاي داشتهاند. ايرانيان از قديمالايام به دارا بودن خصايص عالي ستوده شدهاند. هرودوت مورخ معروف يوناني در قرن پنجم قبل از ميلاد كه اصلاً اهل آسياي صغير بوده و او را پدر تاريخ ناميدهاند، توصيف نسبتاً جامعي از مردم ايران آن روز كرده است. آنچه هرودوت نوشته مجموعهاي از زشتيها و زيباييهاست، ولي ميتوان گفت زيباييهايش بيشتر است. (رجوع شود به تاريخ ايران باستان مشيرالدوله، چاپ جيبي، جلد ششم، صفحات 1534 ـ 1536.)
گزنفون، شاگرد معروف سقراط كه تقريباً يك قرن بعد از هرودوت بوده است، يكي ديگر از كساني است كه ايرانيان را توصيف كرده است، ولي او بر عكس هرودوت كه دورة اعتلاي ايران را ديده و توصيف كرده است، دورة انحطاط ايران را ديده و مقايسهاي ميان روحيه و اخلاق ايرانيان در دورة كوروش و روحيه و اخلاق آنها در عهد خودش به عمل آورده و تغيير و انحطاط اخلاق ايرانيان را در دورة خودش توضيح داده است. (تاريخ ايران باستان، مشيرالدوله، 6/1537 ـ 1542.)
اگر اخلاق طبيعي ايرانيان را با ساير ملل مقايسه كنيم، مسلّماً اگر بر ساير ملل پيشي نداشته باشند، پايينتر هم نيستند.
در روايات اسلامي خلق و روحية ايراني مورد ستايش قرار گرفته است، مخصوصاً از دو جهت: بيتعصبي و آزاد فكري، و ديگر دانش دوستي.
در آية كريمة قرآن آمده است: «وَ لَوْ نَزَّلْناهُ عَلي بَعْضِ الْأًَعْجَمينَ فَقَرَأَهُ عَلَيْهِمْ ما كانوا بِهِ مُؤْمِنينَ» شعراء / 198 و 199 [يعني اگر قران را بر فردي از عجم فروميفرستاديم اينان (اعراب) هرگز ايمان نميآوردند.] امام صادق (ع) فرمود: آري اگر قرآن بر عجم نازل شده بود، عرب به آن ايمان نميآورد، ولي بر عرب نازل گشت و عجم ايمان آورد، و اين فضيلت عجم است. (تفسير صافي ذيل همين آيه)
ايضاً امام صادق (ع) فرمود: آن كس كه اسلام را از روي رغبت و ميل پذيرفته است بهتر است از آن كه اسلام را از روي ترس پذيرفته است. منافقان عرب از روي ترس اسلام را پذيرفتهاند و ايمانشان حقيقي نيست اما ايرانيان به ميل و رغبت خود اسلام را پذيرفتهاند. (سفينه البحار، مادة «عجم».)
عبدالله بن عمر از رسول اكرم (ص) نقل كرده است كه فرمود: در عالم رؤيا گوسفنداني سياه ديدم كه گروه انبوهي گوسفند سفيد داخل آنها شدند. مردم از آن حضرت پرسيدند: يا رسول الله، اين خواب را چه تعبير فرموديد؟ فرمود: تعبير اين خواب اين است كه عجم در دين شما و هم در نسب و خون شما شريك خواهد شد؛ يعني هم به دين شما ايمان خواهد آورد و هم با شما ازدواج خواهد كرد و خونش با شما مخلوط خواهد شد. مردم با تعجب پرسيدند: يا رسول الله، عجم دين اسلام را خواهد پذيرفت و سپس در خون ما با ما شريك خواهد شد؟ فرمود: آري، اگر ايمان به ستارة ثريا آويخته باشد، مرداني از عجم بدان دست خواهند يازيد.

---

مجموعه آثار شهيد مطهري ج14 ـ خدمات متقابل اسلام و ايران صفحه: 267
شهيد مطهري